اصالت با وجود است یا ماهیت ؟ اصالت با زمان است یا حرکت ؟[۱] … آیا میتوان پاسخ این سوالات را فارغ از تعریف وجود، ماهیت و … داد ؟ و آیا میشود اینها را به دور از سالها مطالعه تعریف کرد ؟ دو مساله ای که ضیافت اخیر پیش کشید یکی مقوله ای مفهومی و نیازمند به تعریف … حس مکان و دوم جستجوی مابه ازای موجود هر دو رشته است. ولی آیا ما به تعریف و یا توافق دقیقی از این مفاهیم رسیده ایم ؟ ما در معماری مفهوم کلی فضا را داریم. درک مفهوم فضای معماری هرچند به صورت درونی ، برای معمار واجب است. ولی “حس مکان” در مباحث بیشتر برای طراحی شهر مطرح میشود. دلیل اینکه معماران کمتری برای این ضیافت مطلب نوشتند همین بود : دور بودن از مفهوم و … .
حس مکان بیشتر یک اصطلاح توافق شده است تا یک مفهوم موجود و اصیل. اگر مکان قسمتی از فضاست ، فضا چیست ؟ بیش و پیش از هر مساله درک مفهوم فضا برای رسیدن به این مقولات لازم است. فضایی که هم شامل فضای معماری و هم فضای شهریست . و آیا این دو فضا به جز در تعاریف ما ، آنهم برای کالبد شکافی یک مساله ، کاملا از هم جدا هستند ؟ مفهوم فضا سازی چیست ؟ درک فضا چه جور درکی است ؟ و در نهایت بعد از همه این تعاریف و مفاهیم در واقعیت و به طور حرفه ای ما به ازای فیزیکی این شناخت در طرح ها کدام است … .
همه ما ناخودآگاه شناختی از خدا و دنیای پیرامون داریم چه مذهبی و چه لامذهب باشیم . حتی اگر در مورد آن صحبت یا فکر نکنیم بر باید ها و نباید های ما تاثیر گذارند … . همه معماران درکی از فضا دارند و حالا … آنچه اصطلاح تئوریک آن حس مکان است و به قول مرتضی مفهومی مبهم. این درک هرچه عمیق تر و مطالعه شده تر و آگاهانه تر باشد بر طرح ها اثر عمیق تری دارد و فضاهای خلق شده اثر عمیقتر و هماهنگتری بر استفاده کننده خواهد داشت چه این فضا شهری باشد و چه بخشی از یک اثر معماری.
چند سال پیش در یک مسابقه معماری با حجم بالا شرکت داشتیم. یک تیم سه نفره… وقتی ایده های اولیه شکل میگرفت و به طور گلایه آمیز با یکی از هم گروهی ها صحبت میشد … نا خودآگاه به زبان آورد … فارغ التحصیلان آن دانشگاه شناخت و درک صحیحی از مفهوم فضا ندارند … . وقتی میرمیران زنده بود در مجله معمار مصاحبتی از چند معمار منتشر شد و وقتی شیردل به سیالیت فضا و بعد چهارم رسید میرمیران به خوبی و با جملاتی قاطع و کوتاه پاسخ داد … مفهوم سیالیت جدید نیست … در معماری قدیمی ما به خوبی استفاده شده و مساله چهار بعد یا پنج بعد … برای پیچیده کردن یک مساله ساده ، مشخص و شناخته شده است.
حس مکان در فضای شهری در وبلاگهای سایر دوستان :
حس مکان به معنای امنیت خاطر، تعلق خاطر و تجدید خاطرات و تصویرهای گذشته : امین رستنده
مکان ، جا یا قسمتی از فضا است که از طریق عواملی که در آن قرار دارند صاحب هویت خاصی شده است. : محمد رضا منعام
حس مکان : آن حسی که فرد از قرار گرفتن در مکان دارد و بدست می اورد : شهرسازان ۸۵
مشابه بسیاری از واژه های دیگر چون منظر یا محیط ، اجماع کاملی بر سر تعریف این واژه و خصوصیاتی که یک فضای شهری را به مکان مبدل می کنند هنوز وجود ندارد : ایرانشهر – مرتضی میرغلامی
[۱] بنا به حکمت ملاصدرا اصالت با وجود است. همچنین حرکت اصیل است. البته نظر همه فلاسفه یکسان نیست.
آقای مهندس من همچنان می گویم شناخت و درک و ایجاد فضای معماری نیاز به مهارت اکتسابی و تا اندازه ای تجربی دارد .مساله شاید تا حدی شهود هم باشد که متاسفانه اکثر معماران و مسابقه ها از آن بی بهره اند. با کپی کردن فرمهای مقبول اساتید و داوران می توان برنده شد اما خلق فضای معماری کار هر کسی نیست و با پرزانته چشم فریب متفاوت است. شایدبهتر است چند دهه از ساخت این طرحها بگذرد وآنگاه ماندگاری وعدم ماندگاری آنها تفاوت فرم مجسمه بازی و خلق فضای معماری را ثابت کند.
سلام مهدیپارسال دوست امسال آشنا!خوشحالم که فضای مجازی باعث ارتباط مجدد ما شد.لینک وبلاگت به طرح وشهر اضافه شد.به ما هم سر بزن!موفق باشی
اینگونه اصالت جویی ها در تاریخ معاصر ما سابقه جالبی ندارند! در طراحی شهری بسیاری از مفاهیم تعریف دقیق و مورد توافق ندارند (گذشته ازینکه در معماری و فلسفه هم بسیاری از واژه ها مثلا همان فضا تعریف فطعی ندارند) کاری که معلولا انجام می دهند جستو به دنبال اشتراکات است ازین جهت محتوای طراحی شهری تا حدودی دمکرات است! چند صدایی است و آنقدر ها هم به دنبال اصالت و اصالت جویی نیست. در مورد لک لک و روباه موافقم اما معمولا معماران را ابایی از پا در کفش این و آن کردن نیست!